Geride bıraktığımız hafta sonu BOTAŞ’ın doğalgaz kısıtlamasını duyurmasının anında sonrasında Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) de sanayiciye elektrik kısıtlaması uygulayabileceğini belirtti.
Cumartesi günü programın ilk aşaması endüstri bölgelerinin ayrı ayrı TEİAŞ doğrultusundan aranmasıyla atıldı. Sanayiciye yazılı bir belge yollanmazken, 72 saatlik kesintiye uymayacaklar amacıyla “cezai müeyyidesi olacak” denildi. Dünya gazetesi, sanayici kesiminin sesine kulak verdi ve açıklamaları okurlarına aktardı.
Aydınlatma ve ısıtma amacıyla enerjiye izin
Alınan kararla bütün OSB’lerde aydınlatma ve ısınma hedefli kullanılabilecek kadar enerji çekimine izin verildi. Tespit edilen zamanlarda tespit edilen rakamın üstünde enerji çeken bölgelerin enerjisi TEİAŞ doğrultusundan kesilecek ve cezai yaptırım uygulanacak.
3 saatlik tehlikeli sonuç doruk
Enerji kesintileri sebebiyle Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Endüstri ve {Teknoloji} Bakanı Mustafa Varank, OSB başkanları, TOBB sektör meclis başkanları, oda başkanları, ASKON, MÜSİAD, TİM {Genel} Başkanları, BOTAŞ ve TEİAŞ’ın üst seviye yöneticilerinin katılmış olduğu çevrimiçi toplantı düzenledi.
Dün akşam 3 saati aşan çevrimiçi görüşmede seramikten cama, süt ürünlerinden sağlığa kadar çoğu sektör temsilcisi pozitif ayrımcılık talebinde bulunmuş oldu ve kesintilerin ne kadar {süreceği} ve takvim hakkındaki informasyon talep etti.
DÜNYA’nın edinmiş olduğu verilere bakılırsa kesintilerin ne kadar {süreceği} hakkındaki belirsizlik devam eder iken tehlikeli sonuç sektörlere ise sınırı olan oranda enerji verilebileceği yalnız herhangi bir sektöre pozitif bir ayrımcılık uygulanamayacağı ifade edildi. İran yönü ile görüşmelerin yoğun bir halde devam etmiş olduğu belirtilirken, durumu hazırda yığın miktarının ise kullanımın yüzde 20’si kadar bulunduğu yalnız bu miktarın döneme alınmasının ise bir grup gaz bağlantıları sebebi ile fazlaca basit olmadığı belirtildi.
Sanayici ne diyor?
İlk kez bu kadar kapsamlı bir kesintiyle karşılaşıyoruz. Şoktayız.
Hammadde fiyatlarındaki artış, döviz kurları, enerji zamları derken kesintiler geldi. Sanayici olarak vuruş üzerine vuruş yiyoruz.
Üretim ve ihracatın geleceği amacıyla enerji arz güvenliği bir an evvelce sağlanmalı.
Acaba rakibim gazını kısacak mı, iyi mi rekabet edeceğim…
80 dağıtım şirketi var, onlar OSB’lere iyi mi ceza kesecek. Bu cezalar OSB yönetimleri doğrultusundan iyi mi tesislere bildirilecek.
Yabancı ortağım huzursuz oluyor, yabancı yatırımcı iyi mi istikbal…
{Kesinti}, arz {güvenliğini} gündeme getirdi
● Kocaeli Endüstri Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Enerji hakkındaki kararlar alınırken, her endüstri kuruluşunun ihtiyaçlarının değişik bulunduğu göz önünde bulundurulmalı. Birtakım işletmelerde üretim planlaması yapılarak engelleme uygulanabilir olsa da üretim prosesleri gereği haddane, ark ocağı, ergitme fırınları benzer biçimde devamlı enerji gereksinimi olan endüstri tesislerinde engelleme olmamalı. Endüstri kuruluşlarımızın kapasite ve üretim ivmelerini yavaşlatacak bu karar, ihracatımızı da negatif etkileyecektir. Bu sebeplerle arz kanallarından meydana gelen bu problemlerin en hızlıca çözüme kavuşturularak, üreticilerimizin endişelerinin giderilmesini umuyorum” şeklinde konuştu.
● Türkiye Çelik Yapımcıları Derneği {Genel} Sekreteri Veysel Yürüyerek da en çok elektrik kullanan sektörlerin başlangıcında geldiklerini söyleyerek, “Kesintinin her saniyesi parasal yitik, demek. Umarız ileride de yaşanmaz. Sektör amacıyla inanılmaz, ciddi bir sorun yaratıyor. Türkiye’nin sorunlu anı en kısa vakitte aşmasını temenni ediyoruz. Her saniyesi parasal zarar doğuruyor yalnız şu şekilde bişi var: Yalnızca çelik sektörü olarak yaşamıyoruz bu zorluğu, tüm endüstri kesimi, Türkiye’nin karşı karşıya kalmış olduğu bir sıkıntıyı paylaşıyoruz. Bu problemden ders alınması, benzer hallerle istikbal senelerde karşılaşmamayı temenni ediyoruz” dedi.
Engellemeler sanayiciyi fena vurdu
● Denizli Endüstri Odası Başkanı Müjdat Keçeci, “Aylardan beri belli bir fedakarlığa katlanan sanayicilerimizin şimdi de arz cephesinde bir problemle karşı karşıya kalması verimliliği, üretimi, nitelik sorunlarını, bilhassa ihracatı negatif etkileyecek” dedi. Denizli’deki fabrikalara 26 Ocak Ayı Çarşamba gecesi 00:00 ile Cuma gecesi 24:00 saatleri içinde {kesinti} uygulanacağını hatırlatan Keçeci, “Bir taraftan ihracata dayanan bir büyümeyi hedefl erken diğer taraftan üretimin tümşeyleri enerji maliyetlerini artırarak endüstri üretimini aksatmak, sanayiciye gereksinim duyduğu enerjiyi verememek sanayici amacıyla dayanılır bir hal değil. Son günlerde finansmana erişimde zorlanarak fahiş fiyatlara gelen hammaddesini bulmak ve satın alabilmek amacıyla, ne pahasına olursa olsun dışsatım pazarlarını ve müşterilerini kaybetmemek amacıyla her şeyini meydana koyan sanayicimizi enerjisiz bırakmak, sanayiciyi kendi kaderine terk etmektir. Bu hal hem sanayimiz ve hatta ülkemiz yönünden telafisi imkânsız neticeleri meydana çıkaracaktır” dedi. Keçeci, “Sanayici şaşkın, yılgın, moralsiz. Çözüm nerede ve ne vakit bilen de dile getiren de yok. Bu sorun aslında kalıcı mı geçici mi belirsiz. Bizim cezalara değil, geliştirmeye gereksinimiz var. Bu nedenden dolayı meydana gelen enerji sıkıntısının faturasının sanayiciye kesilmesinden bir an evvelce vazgeçilmesini ve diğer çözüm yollarına gidilmesini biz üretmek mecburiyetinde olan sanayiciler olarak ısrarla talep etmekteyiz” açıklamasını yapmış oldu.
Nihayet dakika haber verildi hepimiz panikte
● Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya, şu an bütün sanayicilerin gündeminin enerji kesintileri bulunduğunu açıkladı. Kaya, “Fabrikaların dur kalk yapması hem performans kayıbına yol açacak hatta terminsel yönden sıkıntıları yanında getirecek. Şu an kimse stoka çalışmıyor. Zaman içinde yarışıyoruz. Bunu keşke önceden haber verselerdi. Yapımcılar de endüstri kuruluşları da müşterilerine haber {verir}, ona bakılırsa tedbir alırlardı. Nihayet dakika oldu. Hepimiz ürkü. Bu hal geçici mi kısa {vadeli} mi? Hepimiz bununla alakalı bir izahat bekliyor. Ikimiz de alakalı bakanlıklara makale yollayacağız ve yanıt isteyeceğiz” dedi.
Yel ve güneş enerjisine ağırlık verilmeli
● Bursa Sanayicileri ve İşinsanları Derneği (BUSİAD) Başkanı Buğra Küçükkayalar, “Her sert geride bıraktığımız kışta, İran veya Rusya doğrultusundan vanalar kapatılır mı, her sıcak geride bıraktığımız yazda elektrik {sunumu} kafi olacak mı benzer biçimde endişeleri bundan sonra yaşamamalıyız! Doğalgazda depolama kapasitemiz fazlaca daha önceden artırılmalı, belirli aralıklarla hayat sürdüğümüz bu benzer biçimde haller amacıyla bir B planımız kesinlikle olmalıydı” dedi. Küçükkayalar: “Bu durumun dışsatım taahhütlerini yapmak noktasında iş insanlarını zor halde bırakacağı, orta vadede ülkemiz sanayisinin risk dizininin yükselmesine niçin olma ihtimalini de göz önünde bulundurmak lüzum. Daha çok güneş ve rüzgâr enerji sistemlerinin kurulması gereklidir” diyerek konuşmasını belirtti.
50 milyon euroluk cam fırınları risk altında
● Enerji kesintilerinin en büyük risk teşkil etmiş olduğu sektörlerden biri cam sanayii. Sektörün mühim isimlerinden Yorglass CEO’su Semavi Yorgancılar, cam sanayisinin yapısı gereği elektrik ve doğalgaz başta olmak suretiyle enerji kesintilerine muhakkak tahammülü olmadığına ilgi çekerek, cam fabrikalarında yedekleme sistemleri olsa da en çok 48 saatlik bir zamanı kurtarabileceğini aktardı. Birtakım sektörlerin 3 gün, birtakım sektörlerin bir haftalık enerji kesintilerini kaldırabileceğini, yalnız birtakım sektörlerin 7/24 emek harcaması gerekliliğini belirten Yorgancılar, burada hükümetin bir öncelik sırası belirleyip kesintileri buna bakılırsa gerçekleştirmesi gerekliliğini altını çizdi. Yorgancılar, “Bu tarz şeyleri kâr kaygısıyla söylemiyorum. Genellikle demirçelik ve cam endüstrilerinin hassasiyeti amacıyla söylüyorum” dedi. Cam fırınlarının kafi enerji olmadığı amacıyla soğuması durumunda ciddi bir maliyet ve kullanılamayan kapasite tehdidi ile karşı karşıya kalındığını söyleyen Yorgancılar, “Enerji yetersizliği sebebiyle cam fırınları amacıyla kafi ısıyı sağlayamazsanız cam fırınınız soğur. Soğursa da likit cam fırına yapışır. Bu halde soğuk bakım lazım olur ki bunun zamanı minimum 4-5 ay… Bir cam fırını 40-50 milyon Euro seviyesinde. Hem yatırım maliyeti hatta kaybolan kapasite yönünden bu hal bizi sıkıntıya sokar” şeklinde konuştu.
● {Eskişehir} Tecim Borsası Başkanı Ömer Zeydan da tamda üretim ve ihracatın ivmelendiği bir dönemde bu durumun yol açabileceği negatif neticelere karşı alıncak geçici çözümlerde üretim süreçleri ve sektörlerin öneme alınması gerektiğine ilgi çekti. Zeydan, “Yakın vadede yenilenebilir seçenek enerji yatırımları özendirilmeli ve hususi sektörün elektrik üretimindeki fiyatlamaları güncellenerek sene bazlı mahsuplaşmaya imkân sağlanmalıdır” dedi.
SEYHAN: DAĞITIM ŞİRKETLERİ KORUNUYOR CEZA SANAYİCİYE YANSITILIYOR
● {Eskişehir} Müteşebbis İşadamları Derneği (ESMİAD) Başkanı Şamil Seyhan da, “OSB’lerde 3 gün süresince; kamera, emniyet, bilgisayar ve informasyon sistemleri ile etraf aydınlatmaları amacıyla elektrik enerjisi kullanımı yapılması, haricinde elektriğin tamamıyla kesileceği, devamında da dağıtım şirketlerine uygulanacak olan müeyyidelerin sanayicilere yansıtılacağı bilgi kapasitesi verildi. Bu kabul edilebilir bir hal değil. Dağıtım şirketleri koruma altına alınırken biz sanayicilerin; oluşturulan tecim sözleşmeleri, dışsatım beklentileri ve üretim aksamalarından kaynaklanacak kayıplarını kim iyi mi telafi edecek? Fazla acil tedbir alınıp durumun normale dönmesi, biz sanayiciler amacıyla elzem. Her hususta sanayicilerin beraberinde olan devletimizden bu hususta da destek beklemekteyiz” diyerek konuşmasını belirtti.
“Muafiyet amacıyla bakanlığa makale yazdık”
● Türkiye Besin ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu Başkanı {Demir} Şarman da, 28 üye derneği altındaki 2000’den çok firmayı temsil {ettiğini} söyleyerek, Enerji Bakanlığı’na bir name kaleme aldıklarını bildirdi. Şarman, şöyle dedi: “Kesintiler sektörümüzde başta besin güvenliği olmak suretiyle telafisi olası olmayan ekonomik kayıplara neden olabileceği benzer biçimde besin hiperenfl asyonuna da neden olacaktır. “Ziraat ve Orman Bakanlığı nezdinde onaylı ve kayıtlı işletmelerin” yapılacağı belirtiler doğalgaz ve elektrik tüketim kısıtlamasından muaf tutulması tarafında talebimizi sunduk.”
Enerji krizi 15 Mart’a kadar tekrarlayabilir
GazDay Enerji {Genel} Müdürü Mehmet {Doğan}, Türkiye tarihinde ilk kez bütün sanayinin enerjisinin eş zamanlı aynı süre ile kesilmeye çalışıldığını belirtirken, aslolan bozukluğun İran’dan doğalgazın alınamaması değil, arz güvenliğinin sağlanamaması bulunduğunu savundu. Yazın pahalı denilerek gaz alınmayıp depolardaki gazın kullanıldığını söyleyen {Doğan}, depolardaki gaz bitip de fazlaca soğuk geride bıraktığımız ardışık günler sebebiyle krizin patlak verdiğini kayıt etti. {Doğan}, 15 Mart’a kadar enerji krizinin tekrarlayabileceği ikazında bulunmuş oldu.
Enerji kriziyle alakalı DÜNYA’ya değerlendirmelerde tespit edilen {Doğan}, Türkiye’nin günlük doğalgaz kullanım oranının vasat sıcaklıklara bakılırsa belirlendiğini, bu tekniğin yanlış bulunduğunu söyleyerek, “Türkiye’nin günlük doğalgaz tüketimi 300 milyon metreküp bulunduğu öngörülüyor. Peki bu 300 milyon metreküp neye bakılırsa belirleniyor? Bu işleri vasat sıcaklıklara bakılırsa alır yapmış olursanız hata olur. Geride bıraktığımız sene ocakta 6 milyar metreküp tükettik bu bizlere yeter, diye düşünürseniz hata yaparsınız. Tüm kaynaklardan akış sağlanırken, talep tahminini doğru gerçekleştirmek lazım olur. Kaynak kesildiğinde ne yapılması gerekliliğini daha önceden hesaplamak lazım olur” dedi. Yeni seneye girerken gerçekten ‘Krizin ben geliyorum’ söylediğini, Türkiye’nin İran veya diğer bir kaynaktan gaz gelmemesi durumunda bunu tolore edemeyeceğinin ortada bulunduğunu söyleyen {Doğan}, “Esasen gaz yetmeyecek şekilde yeni seneye girdik. Depolardaki gazlar yazın bitti. Gaz tutarları yazları fazlaca arttığı amacıyla yüksek fiyattan gaz almamak adına depolardaki gazlar tüketildi, doğrusu bir anlamda zam yapılmamak amacıyla stoklar kullanıldı.” şeklinde konuştu. {Doğan}, “Türkiye’de iş meydana getiren yabancı müşterilerimiz arıyor, ‘Ne yapacağız şimdi, bu tür bişi görmedik daha evvelce’ diyorlar.” şeklinde konuştu. Diğer yandan sanayicilerin kafasında bazı sual işaretleri bulunduğunu da bildiren {Doğan}, gazı kesilmeyeceğini yalnız firmaların kısacağını, yalnız yüzde 60’ın aşılması halinde cezanın ne olacağının açıklanmamasının da endişelere yol açtığını, birtakım sanayicilerin ‘acaba rakibim kısacak mı’ endişelerini taşıdığını bildirdi. {Doğan}, “KAB doğrusu {kesinti} aşım bedeli uygulayacak deniyor ancak onun da ne kadar olacağı belli değil” dedi. Türkiye Natural Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Başkanı Yaşar Arslan da, “Önümüzdeki bir haftalık periyotta birtakım ek tedbirlerin alınması gerekliliği meydana çıkabilir.” şeklinde konuştu.
“İhracatçı Çin’den Türkiye’ye gelen alıcıları kaybeder”
✔ İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Gültepe: Sektöre ürkü havası hakim. 18 {binden fazla} hazır giyim ihracatçısını ve 20 milyar doları aşkın ihracatı temsil ediyorum. Biz süratli üretip, süratli teslim eden ve bu özelliğimiz ile de dünyada tercih edilen bir ülkeyiz. Enerji kesintileri sebebi ile önümüzdeki zamanlarda teslimatlarda bir aksama olacak. Jeneratörler ile çalışmaya çalışacağız ancak ne kadar yararlı, {üretken} olacak bilemiyoruz. Onda da maliyetler yüksek. Kesintilerin hazır giyim ihracatına haftalık maliyeti 250 milyon doları bulabilir. Bundan da öte alan kişi kaybedeceğiz. Saatinde bu sebeple Çin’den Türkiye’ye gelen alıcıları yitirme riskimiz var. Umut ediyoruz bu hafta ile sınırı olan olur program. Dışsatım hedefini artırdığımız bu zamanda tamamımız şoktayız.
✔ İstanbul {Demir} ve {Demir} Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkan Muavini Çetin Tecdelioğlu: Bu hal bizleri negatif anlamda etkileyecek. Pandemiden kaynaklı tedarik zinciri Türkiye’ye kaymıştı. Bunda da en mühim tesir süratli teslimattı. Bizlerin bu fırsatı kaybetmemesi lazım. Elektrik kesintisi sanayinin durması demek. Ümit ederim kısa süreli, geçici bir hal olur.
✔ TİM Sektörler Konseyi Maden Sektörü Başkanı Rüstem Çetinkaya: İmalat yapamazsak dışsatım da duracak. Bu hal bizleri negatif etkileyecek. Siparişlerin yoğun bulunduğu bu zamanda üretimin durması ihracatın da yavaşlaması manasına istikbal.
✔ Konut ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Talha Özger: Kesintilerin yaratacağı üretimdeki aksamalar ihracatı negatif etkileyecek. Dışsatım taahhütlerini yerine getiremememiz durumunda bazı cezai şartlar var. Bunu yabancı müşterilerimize anlatmakta zorlanırız. İhracatta gelişme gösteriyoruz. Pandemi şartlarında bile sanayinin çarklarını durdurmadık, tekrar durmamasını umut ediyoruz.
✔ İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) Başkan Talibi Kazım Taycı: Henüz fazlaca ciddi manada gemisi, konteynırı hazırlanmış siparişler var. Bu hal plan dışı {kesinti} olması sebebiyle taahhütleşmelerimizde ciddi sıkıntılara neden olacaktır. Genellikle bu ay ihracatımızı negatif etkileyecektir.
✔ ARMATÜR Derneği Idare Kurulu Başkanı Gökhan Turhan: Bu bozukluğun kısa süreli olması sanayimizi ve ihracatımızı fazlaca etkilemese de yaratacağı negatif hal istikbal planlarında sanayideki kuvvetli algımızı negatif yönde etkileyecektir. Umarız bu problem en hızlıca çözüme kavuşacak, dışsatım ve üretimi durduran bu hal ortadan kalkacaktır.
“Enerji şirketleri sözleşme iptallerine hazırlanıyor” iddiası
DOĞALGAZ arzındaki kısıt üstüne enerji dağıtım şirketlerinin sözleşmeleri iptal edip yeni sözleşme yoluna gidecekleri vurgulanıyor. İddia sahibi sanayiciler, enerji şirketlerinin telefonla arayarak elektrik sözleşmelerinde iptal hazırlıklarını duyurduklarını belirtirken, şimdilik ocak ayı başlangıcında yeni yapılmış sözleşmeleri iptal ederek, bakanlığın ‘geçici bir hal’ diyerek nitelediği hali kalıcı bir zamma çevirmek istemelerini eleştiriyor. Sanayicilere ulaşan enerji şirketlerinin temsilcilerinin mart-nisan benzer biçimde sözleşmelerin yenilenebileceğini, zammı kabul etmeyen sanayicilerin diğer şirketlerle emek harcaması gerekliliğini söyledikleri iddia ediliyor. TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu, enerji şirketleriyle sözleşmelerin ocak ayında yapıldığını, böylelikle sanayicinin bu senenin maliyetlerini hesaplar iken bunu baz aldığını, yalnız şimdi enerji şirketlerinin bunu iptal hazırlığı içerisinde olduklarını duymuş olmaktan kaynaklı tedirgin olduklarını söyledi. Dış kaynaklı enerji tedarikinde yaşanmış olan sıkıntısı sanayiciler olarak gördüklerini ve anladıklarını altını çizen Eroğlu, “Burada enerji şirketlerinin kalıcı bir fiyat artışına dönmesini gerektirecek bir hal yok. Esasen kamu da bozukluğun giderilmesi amacıyla çalışıldığını ve tahmini 10 gün içerisinde çözüleceğini ifade ediyor. Kalıcı bir hal olacaksa esasen zammı anlarız. Fakat hal buyken ocak ayında daha taze yapılmış sözleşmeleri iptal etmek benzer biçimde bir bahane olması imkansız. Bu hal imalat sanayiinin rekabetçiliğini negatif etkisinde bırakır” diyerek konuşmasını belirtti.
Paniği artırıyor Konut ve Mutfak Sanayicileri ve İhracatçıları Birliği (EVSİD) Kontrol Kurulu Delegesi Burak Lider, anında bir ürkü havası ile sözleşmelerin iptal edilmek istenmesine yönelik duyumlar aldıklarını söyleyerek, bu yaklaşımın sanayideki ürkü havasını daha da artırdığını söyledi. Pandemi döneminde toplumun bütün kesimlerinin fazlaca değişik zorlukları deneyim ettiklerini altını çizen Lider, “Proses bizlere ilk olarak sıhhat olarak yüzünü gösterse de anında akabinde ham maddeden enerjiye, lojistikten tedarik zincirine değişik mevzularda değişik sorunları yaşadık. Evet pandemi sürecinde dünyada birtakım sıkıntılar yaşanıyor, ancak bu sıkıntıyı bir tarafı ile fırsata çevirmeye çalışan kuvvet odakları da oluyor ve sorundan çıkar elde etmeye çalışıyorlar. Bunu hammadde ve lojistik benzer biçimde hayat sürdüğümüz bütün sorunlu süreçlerde gördük. Bugün bu hususta duyumlar aldık. Daha birinci-ikinci günde anında bir ürkü havası ile veya ürkü havası yaratılarak sözleşmeler iptal ediliyor veya zam isteniyor. Biz bilhassa elektrik satan hususi şirketlerde bunu daha önceki vakitlerde da deneyim ettik. Esasen bu süreçte sanayici kesiminde bir ceylan ürkekliği var. Bu yaklaşımın doğru olmadığını, endüstri pazarında paniği daha artırdığını düşünüyorum.
OSB’lerde “yeniden yaşanır mı” korkusu
● Organize Endüstri Mekanları Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, kesintileri değerlendirerek, “Üretimin ve ihracatın artış ivmesi gösterdiği bir dönemde OSB’lerde yaşanmış olan elektrik kesintileri sanayicileri zorlamaya devam etmekte. Mevzuyu yakından takip ediyoruz. Birtakım yetkililer İran’a sıkıntısı çözmeye gitti. OSB’lerimiz henüz bu süreci yönetmek, sanayicilerimizin üretim kayıplarını minimumda tutmak amacıyla inanılmaz çaba işaret ediyor. Yalnız buna karşın şunu biliyoruz ki, kesinlikle negatif bir yansıması olacak” diyerek konuşmasını belirtti.
“Yazılı yönerge bekliyoruz”
● OSTİM Başkanı Orhan Aydın, DÜNYA’ya yapmış olduğu bildirimde, sözlü bir emirle kesintinin bildirildiğini ve hazırlıklı olmak amacıyla {kesinti} planlarını sanayicilerle görüşerek hazırladıklarını ifade etti. Buna karşılık, resmi bir makale da beklediklerini ve bu metnin gönderilmesinin mühim bulunduğunu dile getiren Aydın, “Biz hazırlığımızı yaptık. OSBÜK içindeki haberleşmelerimizde de anladığımız kadarıyla resmi makale şimdilik hiç kimseye gelmemiş. Ikimiz de yazılı bir metin bekliyoruz. Bugün kesintilere başlayacağız yalnız resmi bildirim olmadan {kesinti} yapamayız. Sözlü bir ifade elektrikleri kesmeye yetmez. Mühürlü bir metnin gelmesi lazım. OSTİM’de üretimin arttığı bir dönemdeydik. Her ay elektrik isteği artıyordu, bu da üretim artışı manasına gelir doğal. Ümit ederim hızlıca atlatırız” dedi.
“Kartopu benzer biçimde yuvarlandı çığa dönüşüyor”
● Antalya Organize Endüstri Bölgesi (OSB) Başkanı Ali Bahar, enerji bölümünde yaşanmış olan problemlerin kartopu benzer biçimde yuvarlanarak çığa dönüştüğünü açıkladı. Bahar, “Devletimizde bir enerji krizi yaşanıyor ise bu sıkıntısı toplumun bütün kesimlerinin ortak bir halde sırtlamalı. Sıkıntısı fabrikalardan bir bariyer ile durdurmaya kalkmak bütün ülkenin çığ altında kalmasına niçin olmaktan diğer bir işe yaramayacaktır. OSB’lerimizde üretimini 7/24 sürdürmek mecburiyetinde olan, en küçük bir aksaklıkta üretimi fazla zaman duracak, stoku çöp olacak fabrikalarımız var. Memleket imalatının 3 gün süre ile durdurulması hayal bile edilmemesi ihtiyaç duyulan {korkunç} bir şeyken, bunun eyleme geçirilmesi fazlaca daha {korkunç} ve tehlikelidir” dedi.
“Cezai müeyyideleri kabul edip üretim devam etmekte”
● Çerkezköy OSB Idare Kurulu Başkanı Eyüp Sözdinler, şöyle dedi: “BOTAŞ’tan gelen yazıyı sanayicilerimize ilettik. Kesintinin yapıldığı zamanlarda kullanım meydana getiren sanayicilerin ise sahip olunan tarifelerinin yüzde 50 {oranında} cezalandırılacağını belirttik” diyerek, şöyle dedi: “Gözlemlediğimiz kadarıyla sanayici buna uymaya çalışıyor. Vardiyayı azaltma yoluna giden firmalarımız var yalnız sanayicilerimiz zor halde. BOTAŞ yazısından ikinci bir duyuruya kadar ibaresine yer sağlıyor doğrusu kesintinin zamanı de tam net değil. Buna ek olarak gaz kesintisini kabul etmişken diğer taraftan da TEİAŞ kesintiye gideceğini belirtti. Bu kapsamda sanayicilerden iki gün süresince kademeli bir halde enerji tüketimini azaltmasını ileri iki günde de asla elektrik kullanmaması istenirken ileri gün normale dönebileceğimiz aktarıldı. Eldeki müşterileri tutmak ve siparişleri yetiştirmek adına bölgemizdeki birtakım sanayiciler, cezai müeyyideleri kabul edip üretim devam etmekte.”
“TEİAŞ kesintiye gidebilir sözleşede var”
● İkitelli OSB Bölge Müdürü İhsan Özleyen, “OSB’lerin hangi saatlerde ne kadar yük çekeceği konusu ile ilgili uygulamalar verildi. Bizlere yarı yarıya yük düşümü önerildi. Bu uygulama her endüstri bölgesi amacıyla değişiklik arz edebilir. Kış olması sebebiyle endüstri tesislerimizde enerji kullanımları maksimum seviyede. Bunun haricinde birtakım OSB’ler elektriği TEİAŞ’tan almıyor. Bu bölgeler üretime düzgüsel şartlarda devam etmekte. Diğer taraftan TEİAŞ rastgele bir resmi bildirim yapmadan kesintiye gidebilir. Bu hal sözleşmelerde net olarak yazıyor. Türkiye’deki enerji kullanımları çift sözleşmelerle dağıtılıyor. Netice itibarıyla daha önceden oluşturulan duyurular var” açıklamalarında bulunmuş oldu.
“Topu sanayicinin kucağına bıraktılar”
● Isparta Süleyman Demirel OSB Başkanı Mustafa Karabulut da, TEİAŞ Antalya Stres Takip Müdürlüğü doğrultusundan OSB’de enerjiden mesul elektrik mühendisinin telefonla arandığını ve Salı, Çarşamba ve Cuma günü olmak suretiyle toplam 72 saat elektrik kısıtlaması yapılmasının talep edildiğini ifade etti. Karabulut, şunları kayıt etti: “TEİAŞ ve CK {yetkilileri} telefonlarımıza çıkmıyor. Program iyi mi olacak. Bölgemizde 75 yapınak var. İletim hatlarında enerji olacak. Fakat bizlere ‘kesintiyi sen yap’ diyorlar. Topu sanayicinin kucağına bıraktılar. Yazılı bir izahat yapmıyor, yalnızca telefonla informasyon veriyorlar”
“Kalıcı çözüm amacıyla OSB’lerde depolar kurulmalı”
● Makine İhtisas Organize Endüstri Bölgesi Başkanı Sedat Silahtaroğlu, “Biz mevcud enerji kapasitemizi yüzde 50 azaltarak, sanayicimize enerji vermeye çalışacağız. İdari binalarımız çalışacak ancak üretim olması olası değil. Bu karar bütün Türkiye’de uygulanacak. İhracatçı amacıyla sanayici amacıyla fazlaca zor. En kısa vakitte çözüme kavuşturmak lazım, bir an evvelce kısa vadede siyasal ve ticari problemler çözülmeli. Kalıcı çözüm şeklinde de OSB’ler de doğalgaz depoları bulunmalı. Bizim şu an yapabileceklerimiz; üretimleri telafi edilebilecek kadar azaltalım, jeneratörleri hazır tutalım, üretimimizi gece vardiyasına ve dinlence günlerine kaydıralım” şeklinde konuştu.
“Skala sistemi olmayan OSB’ler tamamıyla kesintiye gitti”
● İMES OSB Başkanı Ahmet Tokkan da “Mevcud enerji kapasitemizi yüzde 80 azaltarak, sanayicimize enerji vermeye çalışacağız. İdari binalarımız çalışacak ancak üretim olması olası değil. Bizde bir skala sistemi bulunduğu amacıyla bölgemize gelen kısıtlı enerjiyi, kısıtlı şekilde dağıtabiliyoruz. Fakat skala sistemi olmayan OSB’ler ise enerjiyi sistem üstünden ayarlayamadıkları amacıyla tamamıyla elektrik kesintisine gitti. En kısa vakitte çözüme kavuşur” açıklamalarında bulunmuş oldu.
“Umudumuz minimum hasarla atlatılması”
● Demirtaş OSB Başkanı Ersan Özsoy ise “DOSAB olarak geçen haftada günlük olarak zamanı düzeyde yüksek elektrik tüketim rakamlarını gördük. Çoğunluklu olarak dışsatım meydana getiren otomotiv ana ve yan endüstri ile tekstil sektörü firmalarından meydana gelen bölgemizde, üretimin zirvede bulunduğu bir dönemde olan doğalgaz ve elektrikte kısıntı/ kesintiler bizleri olabildiğince zor duruma düşürdü” dedi. Özsoy, “Birtakım firmalarda üretim planlaması yaparak fasıla vermek olası yalnız, prosesi gereği devamlı enerjiye gereksinimi olan işletmeler amacıyla hal daha fena. Umudumuz, bu sürecin en kısa vakitte ve üretimimize minimum hasar verecek şekilde atlatılması. Yalnız enerji arz güvenliği mevzusunun fazlaca ciddi olarak masamızda olması koşul” dedi.
“3 günden çok {kesinti} sürdürülebilir değil”
● İnegöl OSB Başkanı Parlak zeka Şahin, “Sanayicinin bigün bile emek harcamaması maliyetini artırır” diyerek, şunları kayıt etti: “Bursa’da en çok enerji tüketen OSB’yiz. Geride bıraktığımız sene elektrik tüketimimiz 684 milyon KWH oldu. Nihayet aylarda aylık 65 milyon KWH tüketimimiz oldu. Senelik averajımız ise 57 milyon KWH. 2020 senesine bakılırsa yüzde 15 enerji tüketimimiz arttı. Doğalgazda da 90 milyon metreküp kullanımla bundan önceki seneye bakılırsa yüzde 5 artış kaydettik. Tüketimler arttı. Sanayimiz yüksek kapasite ile çalışıyor. Bu gidişatta bu duruşlar maliyetleri, terminleri, üretimleri negatif etkileyecek. Bunun bir an evvelce normale dönmesini bekliyoruz. Kesintinin 2 -3 günden çoğu katlanılabilir ve sürdürülebilir değil.”
“Hafta sonları emek vererek kayıbı telafi edebiliriz”
● Nilüfer OSB Başkanı Erol Gülmez ise “72 saat üretim duracak, yaşam duracak. Kimsenin ön görü edebileceği ve istek etmiş olduğu bir hal değil. Fakat meydana getirecek bişi de yok. Bölgemizde otomotiv endüstri ağırlıkta. Umarız ki bundan ileri zamanlarda benzer bir problem yaşanmaz ve haftasonları da emek vererek yaşanacak kayıbı telafi ederiz” şeklinde konuştu.
“Ani ilerlemelere iyi mi hazırlıklı olacağız”
● Hasanağa OSB Başkanı Ömer Faruk Korun, “Nihayet haftada sanayiciler olarak, doğalgaz başta enerjide zamlar, tanıma değişimleri, %40 kısıntı programları benzer biçimde ilerlemelerle resmen başımız döndü. En son, elektrik kısıntı ve kesintileri hususu önümüze geldi. Üretime, ihracata mı odaklanacağız yoksa bu ani ilerlemelere mi ayak uyduracağız, düzenleme yapacağız emin olun şaşırmış durumdayız. En hızlıca arz sıkıntısının sona ermesi, üreticilerimizin endişelerinin giderilmesini umut ediyoruz” dedi.
“Enerji arzı sıkıntılarını görerek davetiye yapmıştık”
● Demirtaş OSB Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Nilüfer Çevikel de “Bu hal, her şartta üretime yoğunlaşan sanayicilerimizin motivasyonunu negatif etkileyecek. Dünya çapında sıkıntılı bir imtihan verilmesine neden olan enerji krizinin arzı karşılama yönünden problem yaratacağı yönündeki sinyalleri görerek tedbir çağrılarımızı daha evvelce de yapmıştık. Enerjide dışa bağımlılığımız sürdükçe üretim gücümüzü sekteye uğratan krizlerden daha çok etkilenmek halinde kalabiliriz. Yeşil enerjinin ve enerjide bağımsız olmanın önemini acı tecrübelerle öğrendiğimiz bugünlerde; iktisat yönetiminin, sanayiciyi mağdur etmemek adına atacağı adımların süratlenmesini talep ediyoruz” şeklinde konuştu.
“Prosese sanayici olarak destek veriyoruz”
● Kütahya 1.OSB Başkanı Tolga Eskioğlu “Kesintiler sebebiyle üretim duracak. Üretimi saatlerini kesintilerin dışındaki saatlere kaydırarak emek harcamalar devam edilecek. Firmalar vardiyalarda farklılık yapıyorlar. Tedbirlerimizi aldık. Mecburilik sebebiyle yaşanacak bu süreci sanayicilerimiz, ihracatçılarımız telafi edebilir. Bu prosese sanayici olarak destek vereceğiz. Cam ve seramik pazarında etkinlik gösteren birtakım firmalarımız, fırın türlerine bakılırsa ya üretimi durdurarak 3 günlük mola verecek veya jeneratörleri döneme alacak. Başta Çin olmak suretiyle enerji bütün dünyanın sıkıntısı oldu. Kış şartlarında üretimin oran olarak azaldığı bir dönemde sanayicilerimiz bu süreci telafi edebilir yalnız devamlı olması halinde problem yaşanacaktır” açıklamalarını yapmış oldu.
Devamını gelmesi sorun yaratır
● Afyonkarahisar OSB Başkanı Bekir Yeşilay da, “Resmi yazılı bir belge bizlere ulaşmadı yalnız şifahen bilgilendirme yapılmış oldu. Sanayicilerimize ilettik. Kesintiler lüzumlu tedbirleri alıyorlar. Birkaç günlük kesintilere firmalar uyacaktır yalnız devamının gelmesi durumunda sıkıntılar yaşanır. OSB’mizde birden fazla et kombineleri ve soğuk hava depoları bulunmantadır. Jeneratörlerle, vardiyalı sisteme geçerek ve birtakım çalışanlarına da senelik izinlerini kullandırarak kesintileri telafi etmeye çalışacaklar” dedi.
Besinde tutarları artırır sektör muaf tutulsun
Enerjide yaşanmış olan kriz, besin sektörünü tehdit ediyor. Memleket çapında organize endüstri yerlerinde 3 gün süre ile uygulanacak elektrik kesintisi besin üretimini tehdit eder iken tutarları da artıracağı endişesi yaşanıyor. Bu nedenden dolayı besin sektörünün kesintilerden muaf tutulması isteniyor. Mutfak Ürünleri ve Margarin Sanayicileri Derneği (MÜMSAD) Başkanı Ebru Akdağ, besin {güvenliğini} ve güvencesini rizikoya atmaması için lazım olan önlemlerin alınması gerekliliğini ve enerji kesintisinin besin sanayiine uygulanması halinde bunun, hem sofralarımızda ciddi bir besin güvenliği riski doğuracağını hatta besin sanayiinde telafi edilemez ekonomik kayıplara niçin olacağını ifade etti. Akdağ, “Besin sanayisi, doğalgaz ve elektrik kesintilerinden muaf tutulmalı” dedi. Doğalgaz ve elektrik engellemelerinin bilhassa besin pazarında etkinlik gösteren kuruluşlar amacıyla fazlaca ciddi kayıplar manasına geleceğini altını çizen Akdağ, şu değerlendirmeyi yapmış oldu: “Besin üretiminde sarfedilen hammaddelerin tarladan soframıza kadar uzanan bütün aşamaları titizlikle yönetilmek halinde. Besinlerin rastgele bir sıhhat riski taşımadan ve israf olmadan tüketicilere, doğrusu sofralarımıza ulaşabilmesi amacıyla uygulanması ihtiyaç duyulan hammadde tedariki, besin işleme, depolama, nakliye ve sunuş şekilleri büyük ehemmiyet taşımaktadır. Bu süreçte uygulanması ihtiyaç duyulan ısıl işlemler, üretimdeki tehlikeli sonuç denetim noktalarının gözetilmesi, soğuk hava depolarında makul koşulların sağlanması benzer biçimde enerji kesintilerine tahammülü olmayan adımlar bulunuyor. Mümkün enerji kısıtlaması ilk olarak besin güvenliği riski doğuracak olup, ciddi boyutlarda besin israfına da niçin olacak. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamalarından besin sanayimiz muaf tutulmalı.” Çoğu sektörü durma noktasına getiren pandemi dönemindeki kısıtlamalarda besin sektörünün bu kısıtlamalardan muaf tutulduğunu ve sektörün bu devresi başarı ile geçtiğini altını çizen Akdağ,“Pandemi sürecinde besin sektörü işlevini gerçekleştirmesine devam etmesine imkân tanıyan muafiyetler vasıtası ile rafl arın boş kalmamasını sağlayarak mühim bir sınavdan takdirle geçmiştir. Bugün de aynısı bir muafiyetle besin güvencesini sağlayabilmeliyiz” dedi.
Zincir koparsa neticeleri öngörülemez
Diğer yandan Şekerli Mamul Sanayicileri Derneği (ŞEMAD) Idare Kurulu Başkanı Şemsi Kopuz bir izahat yaparak, besin tedarik zincirinin rastgele bir halkasında enerji kesintisi yapılmasının zincirin kopmasına niçin olacağını, bunun sonuçlarının ise öngörülemez boyutlarda bulunduğunu söyledi. Kopuz bu öngörüler tarafında, üretimde aksama yaşanmaması adına Türk besin ve meşrubat sanayiinin natural gaz ve elektrik tüketim kısıtlamasından muaf tutulmasını talep ettiklerini söyledi. Kopuz, bu hususta alakalı kurumlara resmi müracaatte bulunduklarını ifade etti.
Pişmemiş süt üreticisini de vuracak
Sanayideki elektrik kesintileri pişmemiş süt üreticisini vuracak. Çiftçiden günlük süt alarak işleyen süt fabrikaları elektrik kesintisi yapılacağı amacıyla sütü işleyemeyecek. Süt fabrikaları elektrik kesintisi sebebiyle süt işleyemeyecekleri amacıyla üreticiden süt alamayacak. Süt sanayicileri, elektrik kesintisinde kendilerine pozitif ayrımcılık yapılmasını söyleyerek, “Elektrik kesintisi ile fabrikalarda üretim dursa bile, ineğin memesini kapatamazsınız. Yapımcı sağıma devam edecek. Fabrikalar alamayınca sütler dökülecek. Yapımcı mağdur olacak. Üreticiden süt alabilmemiz amacıyla fabrikayı çalıştırmamız lazım olur. Bu nedenden dolayı süt fabrikalarının bu kapsamın haricinde tutulması binlerce süt yapımcısı amacıyla büyük ehemmiyet taşıyor. Yetkililer bu hususta duyarlılık gösterip süt fabrikalarını kesintinin haricinde tutmasını bekliyoruz” görüşünü dile getirdi.
Enerjide sahip olunan {kesinti} planı ‘şuanlık’ yürürlükte duracak
Soğuyan hava şartlarıyla eş güdümlü İran’dan gelen gazın kesilmesiyle yaşanmış olan doğalgaz krizi elektriği de vurdu. DÜNYA’nın edinmiş olduğu verilere bakılırsa, İran gazının gelmesi haricinde kısa {vadeli} sahip olunan meseleye bir seçenek bulunmuyor. İran yönüne kesintinin tamiri amacıyla davetiye yapıldığı ifade edildi. Ayrıca, İran’ın düşük miktarlı gaz sevkiyatının başladığı BOTAŞ doğrultusundan da teyit edildi yalnız bu girişin arz-talep dengesini sağlayacak civarda olmadığı vurgulanıyor. İran’dan gelen gazın süratle yükselmesi ile 3 günlük olarak plan edilen elektrik kesintisinin devamını önleyecek, bir çözüm olabileceği kaydedildi. Doğalgazdaki sorun, hidroelektrik santrallerinde su azlığı kaynaklı üretim düşüşü ve soğuk havada sebebiyle konut talebin karşılanması hedefiyle doğalgaz çevrim santrallerine gaz verilememesi sebebiyle elektrikte de kısıtlamaya gidilmesine yol açmıştı. Sahip olunan elektrik {kesinti} ve gaz tüketimi sınırlaması arz-talep dengeleninceye kadar devam edecek. Informasyon veren kaynaklar, Türkiye’nin depolama ve FSRU (sıvılaştırılmış doğalgazın depolandığı ve gereksinim olması durumunda gaza dönüştürülerek sahip olunan şebekeye verilebilmesini gerçekleştiren gemi-tesisler) yatırımına karşın teknik bu bozukluğun yaşandığının üstünde durarak, bunda fazlaca süratli ve yüksek talep artışına gaz kesintisinin ek olmasıyla bir dengesizliğin rol oynadığını vurguladılar. Kaynaklar, Bakanlığın teknik altyapı yatırım gereksiniminin bilincinde olunduğunun önemle söylediler. Yalnız şunlar tamamlanamadan sahip olunan krizin yaşandığı, 2022 içerisinde süratle sistemi çapraz olarak besleyecek, depo ve FSRU destekli düzenin yatırımlarının yapılmasının kararlaştırıldığını kaydettiler. Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın bu yatırımları organize ettiği, durumu hazırda göreli olarak krizlere araya girmek kabiliyetinin de bulunduğunu yalnız İran gazı kesilmesiyle beklenmedik seviyede yüksek ve süratli bir talep artışının dengeleri bozmuş olduğu vurgulandı.
DÜNYA’nın görüştüğü detaylı eksperler, yaşanmış olan bozukluğun arz-talep dengesizliği beraberinde düzenin inanılmaz durumlarda kullanılacak arz güvencesi altyapılarının şimdilik tamamlanmamasından da kaynaklandığını vurguladılar. Buna bakılırsa, İran’dan Türkiye’nin senelik anlaşması 9,6 milyar metreküp düzeyinde bulunmantadır. Türkiye’nin doğu yerlerinde bu hattan gelen gaz dağıtılıyor. Bunun dışında, tekrar doğu bölgesini destekleyen Azerbaycan’dan gelen Şahdeniz1 sahası gazına dair düşük kapasiteli bir anlaşmanın sene içerisinde yapıldığı belirtilmişti. Bu hattan gelen gaza dair net informasyon bulunmuyor. Yüksek kapasiteli hatlardan TANAP, dışsatım çoğunluklu bir yapıda tasarlandığı amacıyla sahip olunan sıkıntısı çözecek şekilde doğu şebekesine bağlanan bir çıkışı bulunmuyor. Tekrar Tuz gölü depoları ile Dörtyol’da konuşlu FSRU gemisinin yedekleme hizmeti doğuyu besleyecek şekilde altyapılarının yapılmadığı, sahip olunan boru düzeneğinin de şimdilik kriz zamanlarında kullanılması amacıyla lüzumlu teknolojik yatırımların tam manasıyla döneme girmediği belirtiliyor. Bu nedenden dolayı, Türkiye’de meydana gelen inanılmaz hava şartları ile İran’dan gelen gazın devreden çıkmasıyla meydana gelen arz açığının oldukça sahip olunan şebeke sistemi üstünden dengelenmeye çalışmış olduğu ve alternatifl erin döneme alınamadığı, arzın göreli olarak yüksek bulunduğu bölgelerdeki gazların da arz açığı olan bölgelere süratle alınamadığı kaydedildi.
